در این مقاله از سایت با مدیر قصد داریم در مورد متغیرهای میانجی و تعدیل گر صحبت کنیم.احتمالا در پایان نامه ها و مقالات پژوهشی غیر از متغیرهای وابسته و مستقل در مورد متغیرهای میانجی و تعدیل گر هم شنیده اید .درک تفاوت بین متغیر میانجی و تعدیل گر از اهمیت بالایی در انجام پژوهش ها برخوردار می باشد. اما واقعا چه تفاوتی بین متغیر میانجی و تعدیل گر وجود دارد.
مفهوم متغیر میانجی
وقتی متغیر سومی یا سازه سومی بین دو سازه مرتبط به هم دیگر فاصله بیاندازد، اثر متغیر میانجی ایجاد می شود.شکل زیر گویای مطلب است.
برای درک راحت تر اثر میانجی، یک مدل مسیری با اثرات مستقیم (استرس بر افسردگی) و غیر مستقیم (استرس بر گرانباری و گرانباری بر افسردگی) را مشاهده کنید. اثرات مستقیم رابطه هایی می باشند که دو سازه را به هم با پیکان ارتباط می دهد. اثر غیر مستقیم روابطی می باشند که شامل توالی روابط با حداقل یک سازه در وسط هستند. این اثر غیر مستقیم با عنوان اثر میانجی تعریف می شود. در این مدل گرانباری با عنوان متغیر میانجی شناخته می شود.
از دیدگاه نظری بیشترین کاربرد رایج متغیر میانجی شرح این مسئله است که چه رابطه ای بین متغیر سازه برون زا و درون زا است. به عنوان مثال پژوهشگر ممکن است رابطه ای میان دو سازه استرس و افسردگی مشاهده نماید ولی از چگونگی این رابطه مطمئن نباشد یا رابطه مشاهده شده تنها رابطه میان دو سازه استرس و افسردگی باشد. نقش متغیر میانجی روشن کردن یا شرح دادن رابطه میان دو سازه اصلی است.
مفهوم متغیر تعدیل گر
همسایه متغیر میانجی، متغیر تعدیل گر است. یک متغیر یا سازه تعدیل گر می تواند به صورت مستقیم رابطه میان متغیرهای مکنون برون زا و درون زا را تحت تاثیر قرار دهد. اثر تعدیل گر ی زمانی روی می دهد که تعدیل گر (یک متغیر یا سازه) قدرت یا حتی جهت رابطه میان دو سازه را در مدل تغییر دهد.
به عنوان مثال مطالعات نشان از آن دارد که درآمد اثر معنی داری بر قدرت رابطه بین رضایتمندی مشتری و وفاداری مشتری دارد. در این پژوهش درآمد نقش یک متغیر تعدیل گر رابطه بین رضایتمندی مشتری و وفاداری مشتری را بازی می کند. مطالعات نشان داده که رابطه میان رضایتمندی و وفاداری برای افرادی با درآمد بالا ضعیف تر از افرادی با درآمد پایین است. تمایز مهم بین این رابطه در این است که متغیر تعدیل گر درآمد وابسته به متغیر پیش بین (مستقل) رضایتمندی نیست.
دو نوع رابطه تعدیل گر وجود دارد.
1- متغیر تعدیل گر پیوسته یا فاصله ای
2- متغیر تعدیل گر مقوله ای یا اسمی
در مثال بالا متغیر درآمد از نوع تعدیل گر فاصله ای می باشد و متغیرهایی از نوع جنسیت، تاهل و … از نوع تعدیل گر اسمی تلقی می شوند.
به عنوان مثال اگر بخواهیم مطالعه بالا را در قالب تعدیل گر اسمی فرضیه سازی کنیم می توانیم این گونه بنویسیم:
آیا اثر رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در بین مردان و زنان تفاوت معناداری دارد.
امیدواریم از مقاله تفاوت متغیر میانجی و تعدیل گر راضی بوده باشید.
برای دریافت مشاوره اماری ، انجام تحلیل آماری ، و تحلیل آماری با انواع نرم افزار های آماری می توانید با ما در ارتباط باشید.
