راهنمای انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری

انجام پایان نامه کارشناسی ارشد برای بسیار از دانشجویان امری حیاتی است.این روزها با توجه به گسترش چشم گیر آموزش عالی در کشورمان ایران، به خصوص تحصیلات تکمیلی، بسیاری از دانشجویان این مقاطع را می بینیم که برای انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و بعضا دکتری خود سردرگم هستند و نقطه آغاز کار را نمی دانند و این امر موجب نگرانی وافری در آنها شده است.
در این مقاله کوتاه تجربیاتی اندک در طول سالهای حضور خودم در دانشگاهها را برای شما عزیزان به رشته تحریر در آورده ام. امیدوارم که مورد استفاده شما عزیزان و علاقمندان واقع شود.
پیش از هر چیز لازم به ذکر است که در اکثر کشورهای دنیا، پایان نامه کارشناسی ارشد ارزش علمی چندانی ندارد. این مجموعه در واقع پلی است بین سرآغاز پژوهش تا رساله دکتری که در آن بحثی جدید و منحصر به خود پژوهشگر مطرح می شود.
یکی از اهداف نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد، این است که در این دوره دانشجو با اصول اولیه پژوهش و کار علمی آشنا بشود. بتواند منابع و مراجع را به طور صحیح و منظم جمع آوری کند و در مورد مناسب از آنها استفاده نماید. تعاریف اولیه و سیر تاریخی مسئله خود را بشناسد و آنها را فهرست نماید. موضوع مورد علاقه خود را تا حدی بشناسد و … .

نحوه نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد

برای نگارش یک پایان نامه کارشناسی ارشد، اولین قدم، این است که دانشجو به استاد راهنمای خود مراجعه نماید که به عقیده اینجانب این کار باید در ابتدای ترم سوم تحصیلی انجام شود. سپس استاد راهنما با توجه به زمینه کاری خود، تعدادی از مقالات چاپ شده در مجلات بین المللی معتبر را به دانشجو می دهد و از او می خواهد که این مقالات را یک مطالعه سطحی (چکیده، تعاریف اصلی و مقدمه فصل اول را بخواند) بنماید.
بعد از این مرحله دانشجو با توجه به بنیه علمی و البته علاقمندیهای پژوهشی خود یکی یا احتمالا ۲ مقاله که کارهای موازی و نزدیک به هم را دنبال کرده اند، انتخاب می کند.
کار بعد از این انتخاب آغاز می شود. اگر زبان انگلیسی شما (معمولا زبان مقالات بین المللی انگلیسی است) تا حدی خوب است، وقت خود را صرف این که مقاله را دقیقا ترجمه نماید و روی کاغذ بنویسید نکنید. این مرحله را تنها در صورت ضعیف بودن در بحث زبان انجام دهید ( به کررات دیده ام که دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد، توان ترجمه و نگارش صحیح فارسی را ندارد و یا بسیار ضعیف است).
سپس تعاریف اصلی مقاله را گرد آوری کرده به عنوان مثال در قسمتی از یک دفترچه یاداشت نمائید. نکته ای که در اینجا قابل ذکرمی باشد، این است که در اکثر مقالات، تنها یک یا ۲ منبع اصلی در قسمت مراجع مقاله موجود است که تعاریف و سیر کاری مقاله با توجه به آن انجام شده است. اگر شما بتوانید این منبع کلیدی را بیابید دیگر برای یافتن تعاریف اصلی کار پایان نامه خود هیچ نگرانی و کار سختی ندارید. تنها به این کتاب یا مقاله مراجعه کرده و تعاریف و نتایج قبلی را از روی آن می نویسید. خوشبختانه اکثر اساتید راهنمای ما در اکثر دانشگاههای کشور دارای این بنیه علمی تشخص کار اصلی(منبع اصلی) هستند. از آنها بخواهید که منبع اصلی را به شما معرفی نمایند.
بعد از جمع آوری این مباحث به قسمتهای اصلی مقاله رفته، تعاریف، قضایا و نتایج کار را به طور موشکافانه ای تحلیل و بررسی نمائید. این جزو اصلی ترین قسمتهای کار یک پایان نامه کارشناسی ارشد می باشد که روی این بخش نیز داوران خارجی که در حضور ایشان کار دفاع از پایان نامه انجام می شود، تاکید دارند و سئوالات از این قسمتها مطرح می شود. البته از قسمتهای ابتدایی نیز سئوالاتی مطرح خواهد شد.
تا اینجا شما حدود ۷۰ الی ۸۰ صفحه مطلب جمع نموده اید. حدود ۱۰ الی ۱۵ صفحه قسمت تعاریف اولیه و نتایج قبلی و حدود ۵۵ تا ۷۰ صفحه مطالب اصلی مقاله مذکور. این مطالب را به طور مجزا تایپ کرده و به استاد راهنمای خود تحویل بدهید. دقت کنید که تایپ کردن مطالب برای جلب موافقت استاد راهنما جهت اتمام کار پژوهشی شانس زیادی را نصیب شما می کند. پس هیچ گاه مطالب را به صورت دست نویس تحویل استاد راهنما ندهید و از همان ابتدای تایپ کردن سعی کنید که اشتباهات تایپی را به حداقل برسانید.
اگر تا همین حد استاد از کار شما راضی بود، خوب تنها یک مرحله دیگر برای اتمام نگارش پایان نامه باقی می ماند و آن هم نوشتن منابع، چکیده، مقدمه و رده بندی موضوعی است. اگر ایشان هنوز از حجم و کیفیت کار شما راضی نباشد، به سراغ مقاله دوم می روید و چند نتیجه و قضیه دیگر را هم از مقاله دوم که در امتداد کار اول است، استخراج کرده و آن را به همان طریق باز کردن موضوعات و مطالب مقاله اول باز می نمائید و به ادامه کار اول خود اضافه می نمائید. این بار دیگر استاد راهنمای شما بعد از دیدن این حجم از کار قطعا موافقت خود را جهت اتمام کار پژوهشی شما اعلام می نماید.
بعد از این مراحل شما در طول یک پروسه ۲ الی ۵ ماه کار پایان نامه تان را، اگر مرحله آزمایشاهی نداشته باشید به اتمام رسانده اید. به شما تبریک می گویم.

همچنین بخوانید : فصل چهارم پایان نامه

اما به عقیده من کار انجام پایان نامه کارشناسی ارشد این روزها با توجه به حجم زیاد کارهای قبلی انجام شده و کثرت کتابهای الکترونیکی، فرایندی بسیار ساده است و شما نباید هیچ نگرانی در این زمینه داشته باشید. به عنوان مثال می توانید به کتابخانه دانشگاه خود مراجعه نمائید و بسیاری از تعاریف اولیه را از روی پایان نامه های قبلی کار شده بنویسید. تنها دقت کنید که مراجع و منابع این تعاریف را هم یاداشت نمائید چون از شما سئوال خواهد شد که این تعریف را چه کتابی استخراج نموده اید.
در این روزها دانشجویان زیادی به بنده مراجعه می کنند برای مشاوره گرفتن در زمینه نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد خود، از آنها می خواهم که مقاله ای که استاد به ایشان معرفی کرده است را به بنده نشان بدهند، متوجه می شوم که استاد یک مقاله چاپ شده در سال ۱۹۷۲ و حتی قدیمی تر را به دانشجو معرفی نموده است که کار پایان نامه خود را روی آن انجام دهد. بدتر از این هم دیده ام، موارد بسیاری بوده است که دانشجو مقاله ای به من داده که در مجلات پولی چاپ شده است و هیچ ارزش علمی در آن وجود ندارد و تمامی نتایج اصلی کار غلط است. اینها جزو مقالاتی می باشد که مولف آن در یک برهه زمانی در فشار برای چاپ مقاله قرار می گیرد و هر چرندیاتی که در ذهنش است روی کاغذ می آورد و بعد با پرداخت ۲ الی ۳ هزار دلار در مجلاتی چاپ می کند که اصلا معلوم نیست پایگاه اصلی آن مجله در کدام کشور قرار دارد.
بهر حال توصیه من به دانشجویان عزیز این است که اگر قصد یک پژوهش تمام عیار و با کیفیت را دارند حداقل یک قدم از استاد راهنمای خود جلوتر روند و میزان مطالعه خود را در روز افزایش دهند.
یکی از وب سایتهای بسیار خوبی که بنده تمام کتابهای مورد نظرم را از این پایگاه دانلود می کنم وب سایت، http://www.libgen.io/ است. اگر برای کار پژوهشی خود به منبعی نیاز داشتید که آن منبع در قفسه های کتابخانه دانشگاهتان موجود نبود، به این سایت بروید و کتاب را از این پایگاه برای خود دانلود نمائید و بعد از ورق زدن آن کتاب لذت ببرید.
بسیاری از دانشجویان کارشناسی ارشد بعد از مراجعه به استاد راهنمای خود تنها به دنبال کارهایی می گردند که ساده باشد، براحتی بتوانند در آن موضوع، مقاله ISI چاپ کنند و خیلی زود بتوانند دفاع نمایند. اما اگر شما واقعا قصد پژوهش دارید، از واژه سخت نترسید. اگر استاد گفت فلان موضوع هست ولی اندکی سخت است مردد نشوید. من بسیاری از دانشجویان کارشناسی ارشد را دیده ام که ۳ ساله این دوره را با سختی به اتمام رسانده اند ولی به دلیل اینکه موضوع کاریشان جزو موضوعات اصلی پژوهشگران داخلی و خارجی بوده، توانسته اند که از بهترین دانشگاههای دنیا برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری خود پذیرش بگیرند و در حال حاضر نیز در دورهای پسا دکتری کشورهای صنعتی و فرا صنعتی مشغول تحقیق و پژوهش می باشند.
پس از سختی کار نترسید، به اهمیت موضوع انتخابی خود دقت نمائید. چون تنها این است که آینده پژوهشی و کاری شما را تضمین می کند، نه تعدد مقالات ISI که دیگر امروزه هیچ نقشی در تعیین سطح علمی افراد ندارد.
چگونه بفهمیم که یک مجله علمی، در لیست مجلات ISI قرار دارد؟
بعضا مشاهده شده که برخی از دانشجویان نمی توانند تشخیص دهند که یک مجله علمی ISI است یا خیر. برای این منظور به وبسایت مجله مورد نظر بروید و ISSN این مجله را کپی نمائید. سپس به لینک زیر از وب سایت تامسون رویترز، http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/ بروید و در قسمت Search terms این عدد را وارد یا پیست نمائید و قسمت search type را روی ISSN قرار دهید. سپس روی Search کلیک کنید.
اگر جمله No matches found for the query” “ ظاهر شود، این یعنی مجله مورد نظر شما جزو مجلات ISI نمی باشد و اگر اسم مجله مورد نظر شما در صفحه ظاهر شد و دارای یک نوع Coverage بود، این مجله جزو مجلات ISI می باشد.

چند نکته مهم در مورد پایان نامه:

در انجام پایان نامه کارشناسی ارشد یا دکتری سعی کنید موارد زیر را رعایت کنید:
۱- سعی کنید حتی الامکان در پایان ترم ۲ و در فاصله زمانی قبل از آغاز ترم سوم یکی از نرم افزارهای تایپ متون ریاضی مانند Xepersian, FteX, PteX و یا حداقل مایکروسافت ورد را یاد بگیرید. برای این منظور به دانشجویان ترم بالاتر مراجعه نمائید و از آنها راهنمایی بخواهید. در غیر این صورت برای تایپ هر صفحه با یکی از این نرم افزارها مبالغ هنگفتی باید پرداخت نمائید.
۲- در دوره کارشناسی ارشد خود زیاد به فکر چاپ کردن مقاله نباشید. برای چاپ یک مقاله خوب که به وسیله آن بتوانید نظر برخی از اساتید را برای گرفتن پذیرش در مقطع دکتری جلب نمائید نیاز به صرف وقت و مطالعه زیاد در بین کتب و مقالات دارید. پس خیلی خودتان را به دردسر نیاندازید. اصلا فکر نکنید اگر در یک مصاحبه دکتری و یا جذب و یا هر مورد دیگر، اگر شخصی دارای مقاله است، قطعا این شخص پذیرش خواهد شد. خیر هیچ ملاکی دقیقی و مشخصی و جود ندارد. پس ناامید نشوید. به احتمال بسیار زیاد این مقاله جزو مقالات فاقد ارزش و اعتبار است. شما فقط اصول اولیه و تعاریف و قضایای ابتدایی را خوب فراگیرید. چون در یک مصاحبه علمی هدف این است که به استاد ثابت شود این دانشجو قابلیت تجزیه و تحلیل مسائل را دارد و می داند که از کجا برای حل یک مسئله، کار خود را آغاز کند.
۳- حتما بعد از این که استاد مقاله ای را به شما معرفی کرد، به وبسایت مجله مراجعه نمائید و ببینید که آیا این مقاله در یک مجله ISI چاپ شده است یا خیر.
۴- اخیرا دانشگاه صنعتی اصفهان لیستی از مجلات بین المللی را منتشر کرده که فاقد ارزش و اعتبار علمی است. به وبسایت این دانشگاه مراجعه نمائید و این لیست را مشاهده کنید تا مطمئن شوید که مقاله مورد نظر شما در یک مجله معتبر بین الملی چاپ شده است. تنها ISI بودن مجله دال بر با کیفیت بودن آن نیست. به عنوان مثال مجله Applied Mathematics and Computataion که پایگاه علمی Elsevier آن را چاپ می نمائید در این لیست قرار دارد. مشاهد شده که مقالاتی در این مجله چاپ شده که تمامی نتایج آن غلط است. پس قبل از آغاز پژوهش که بعضا ماهها طول می کشد به این مورد دقت کنید.

منبع : portal.nlai.ir